Luật định cư Mỹ là một bộ quy tắc phức tạp và thay đổi liên tục, quy định về quyền và trách nhiệm của những người muốn nhập cư hoặc trú ngụ tại Hoa Kỳ. Luật định cư Mỹ có ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực của cuộc sống, như học tập, làm việc, kinh doanh, du lịch, gia đình và quốc tịch.
1. Các loại thị thực và giấy phép nhập cư
Một trong những khía cạnh quan trọng nhất của luật định cư Mỹ là các loại thị thực và giấy phép nhập cư, cho phép người nước ngoài vào và ở lại Hoa Kỳ theo các mục đích khác nhau. Có hai loại thị thực chính là thị thực phi nhập cư (nonimmigrant visa) và thị thực nhập cư (immigrant visa).
- Thị thực phi nhập cư: Là loại thị thực dành cho những người chỉ muốn vào Hoa Kỳ tạm thời. Thị thực phi nhập cư có nhiều loại khác nhau, tùy thuộc vào mục đích của chuyến đi và thời gian lưu trú. Thông thường, người nộp đơn phải chứng minh được rằng họ có ý định trở về quốc gia của mình sau khi kết thúc chuyến đi và có đủ khả năng tài chính để chi trả cho chi phí sinh hoạt.
- Thị thực nhập cư: Là loại thị thực dành cho những người muốn di cư vĩnh viễn sang Hoa Kỳ. Thị thực nhập cư có số lượng hạn chế mỗi năm và phải tuân theo các tiêu chí và hạn ngạch được quy định bởi luật pháp. Thông thường, người nộp đơn phải có một người bảo lãnh là công dân hoặc thường trú nhân Hoa Kỳ hoặc một công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ.
Ngoài ra, còn có một số loại giấy phép nhập cư đặc biệt, như:
- Thẻ xanh (green card): Là một loại giấy phép cho phép người nước ngoài trở thành thường trú nhân Hoa Kỳ, có quyền làm việc và hưởng các quyền lợi xã hội. Thẻ xanh có thể được cấp thông qua thị thực nhập cư, diện bảo lãnh nhân đạo, diện bảo lãnh đặc biệt hoặc chương trình xổ số thẻ xanh.
- Tị nạn và bảo vệ nhân đạo (refugee and humanitarian protection): Là một loại giấy phép cho phép người nước ngoài vào Hoa Kỳ để tìm nơi ẩn náu khỏi sự nguy hiểm hoặc bị bách hại ở quốc gia của họ. Người nộp đơn phải chứng minh được rằng họ có lý do chính đáng để sợ bị bách hại vì chủng tộc, tôn giáo, quốc tịch, chính trị hoặc thuộc một nhóm xã hội nhất định. Người được cấp tị nạn hoặc bảo vệ nhân đạo có thể xin thẻ xanh sau một năm.
- Tạm trú (temporary protected status): Là một loại giấy phép cho phép người nước ngoài ở lại Hoa Kỳ khi quốc gia của họ đang gặp khủng hoảng như chiến tranh, thiên tai, bạo động hoặc các tình trạng khẩn cấp khác. Người được cấp tạm trú không có quyền di cư vĩnh viễn, nhưng có thể làm việc và du lịch trong thời gian được bảo vệ.
2. Các quy trình và thủ tục nhập cư
Để xin thị thực hoặc giấy phép nhập cư, người nộp đơn phải tuân theo các quy trình và thủ tục được quy định bởi luật định cư Mỹ. Các quy trình và thủ tục này có thể khác nhau tùy theo loại thị thực hoặc giấy phép, mục đích nhập cư, quốc tịch và tình huống cá nhân của người nộp đơn. Một số bước chung bao gồm:
- Nộp đơn xin thị thực hoặc giấy phép nhập cư tại lãnh sự quán hoặc đại sứ quán Hoa Kỳ ở quốc gia của mình hoặc tại Cục Nhập Tịch và Di Trú Hoa Kỳ (USCIS) trong nước.
- Chờ xét duyệt đơn và thanh toán các khoản phí liên quan.
- Tham gia phỏng vấn và kiểm tra y tế, an ninh và lý lịch.
- Nhận visa hoặc giấy phép nhập cư và chuẩn bị hồ sơ để nhập cảnh Hoa Kỳ.
- Đến cửa khẩu Hoa Kỳ và kiểm tra hải quan và nhập cư.
- Nhận dấu nhập cảnh và tuân theo các điều kiện và hạn chế của visa hoặc giấy phép nhập cư.
3. Các vấn đề và tranh luận về luật định cư Mỹ
3.1. Cải cách nhập cư toàn diện và an ninh biên giới
Cải cách nhập cư toàn diện là một mục tiêu lớn của chính quyền Biden, nhằm giải quyết các vấn đề lâu đời trong hệ thống nhập cư Mỹ như: thị thực tồn đọng, di trú bất hợp pháp, tị nạn và bảo vệ nhân đạo, quốc tịch và hội nhập. Tuy nhiên, cải cách nhập cư toàn diện gặp nhiều khó khăn trong việc thông qua Quốc hội do sự phân hóa chính trị và sự khác biệt về ưu tiên và chiến lược giữa các đảng.
Một trong những điểm bất đồng lớn nhất là về an ninh biên giới, khi mà Đảng Cộng hòa coi đây là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ thay đổi nào về luật nhập cư, trong khi Đảng Dân chủ coi đây là một phần của giải pháp toàn diện. An ninh biên giới liên quan đến việc ngăn chặn và kiểm soát các hoạt động nhập cảnh trái phép, buôn lậu hàng hóa và người, tội phạm xuyên biên giới và khủng bố.
Một số biện pháp an ninh biên giới được đề xuất hoặc thực hiện bao gồm:
- Xây dựng tường biên giới: Đây là một dự án gây tranh cãi của chính quyền Trump, nhằm xây dựng một hàng rào vật lý dài khoảng 800 km dọc theo biên giới Mỹ – Mexico để ngăn chặn di trú bất hợp pháp. Dự án này đã gặp nhiều sự phản đối từ các nhóm dân chủ, nhân quyền, môi trường và cộng đồng người Mexico. Chính quyền Biden đã ngừng xây dựng tường biên giới và rút lại các khoản tài trợ cho dự án này.
- Tăng cường lực lượng biên phòng: Đây là một biện pháp được ủng hộ bởi cả hai đảng, nhằm tăng số lượng, trang thiết bị và huấn luyện cho các nhân viên biên phòng để họ có thể thực hiện nhiệm vụ kiểm soát biên giới hiệu quả hơn. Chính quyền Biden đã cam kết tăng ngân sách cho Cơ quan Bảo vệ Biên giới và Hải quan (CBP) và Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE), nhưng cũng yêu cầu họ tuân thủ các tiêu chuẩn cao hơn về nhân quyền và minh bạch.
- Sử dụng công nghệ cao: Đây là một biện pháp được coi là hiệu quả và ít gây tranh cãi hơn so với xây dựng tường biên giới. Công nghệ cao có thể bao gồm việc sử dụng máy bay không người lái, máy bay trinh sát, camera, radar, cảm biến và các hệ thống thông tin liên lạc để theo dõi và ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp tại biên giới. Chính quyền Biden đã ủng hộ việc đầu tư vào công nghệ cao để nâng cao khả năng giám sát biên giới.
3.2. Con đường trở thành công dân cho người nhập cư bất hợp pháp
Con đường trở thành công dân cho người nhập cư bất hợp pháp là một đề xuất nhằm cung cấp một giải pháp lâu dài cho khoảng 11 triệu người nhập cư bất hợp pháp đang sống tại Hoa Kỳ, bằng cách cho phép họ xin thẻ xanh và sau đó xin quốc tịch, nếu họ đáp ứng các điều kiện nhất định. Đề xuất này được coi là một biện pháp nhân đạo và kinh tế, nhằm bảo vệ quyền lợi và đóng góp của người nhập cư bất hợp pháp cho xã hội Mỹ.
Tuy nhiên, con đường trở thành công dân cho người nhập cư bất hợp pháp cũng gặp nhiều sự phản đối từ các nhóm chống nhập cư, cho rằng đây là một hình thức thưởng cho những người vi phạm luật pháp, khuyến khích di trú bất hợp pháp và làm mất công bằng với những người nhập cư hợp pháp.
Một số đề xuất về con đường trở thành công dân cho người nhập cư bất hợp pháp bao gồm:
- Dự luật Định cư Hiệp định Mỹ (U.S. Citizenship Act) của chính quyền Biden: Đây là một dự luật toàn diện được chính quyền Biden giới thiệu vào tháng Hai năm 2021, nhằm cải cách hệ thống nhập cư Mỹ theo các trụ cột chính là: an ninh biên giới, quản lý di trú, con đường trở thành công dân và hội nhập. Theo dự luật này, người nhập cư bất hợp pháp sẽ được cấp tư cách tạm trú trong 5 năm, sau đó có thể xin thẻ xanh nếu họ có mặt tại Hoa Kỳ vào hoặc trước ngày 1 tháng 1 năm 2021, không có tiền án tiền sự, trả các khoản thuế doanh thu và tuân theo các yêu cầu khác. Sau khi có thẻ xanh trong 3 năm, họ có thể xin quốc tịch nếu họ có khả năng giao tiếp tiếng Anh, thông qua kỳ thi lịch sử và chính trị và tuân theo các yêu cầu khác. Dự luật này cũng dành riêng một số điều kiện ưu đãi cho những người nắm giữ DACA, người lao động nông nghiệp và người được bảo vệ tạm thời.
- Dự luật Đạo luật Quốc gia Mỹ (American Dream and Promise Act): Đây là một dự luật được Hạ viện thông qua vào tháng Ba năm 2021, nhằm cung cấp con đường trở thành công dân cho khoảng 2,5 triệu người nhập cư bất hợp pháp thuộc hai nhóm: những người nắm giữ DACA (Dreamers) và những người được bảo vệ tạm thời (TPS).
- Dreamers: Là những người nhập cư bất hợp pháp được đưa đến Hoa Kỳ khi còn nhỏ, và được cấp chương trình Hành động Hoãn Trì cho Những Người Đến Từ Thuở Ấu Thơ (DACA) bởi chính quyền Obama vào năm 2012. DACA cho phép họ ở lại Hoa Kỳ tạm thời và làm việc hợp pháp, nếu họ đến Hoa Kỳ trước năm 2007, không có tiền án tiền sự và đáp ứng các yêu cầu khác. Hiện có khoảng 700.000 người nắm giữ DACA tại Hoa Kỳ. Chương trình DACA đã bị chính quyền Trump chấm dứt vào năm 2017, nhưng sau đó được Tòa án Tối cao Hoa Kỳ phục hồi vào năm 202032. Chính quyền Biden đã cam kết bảo vệ và mở rộng DACA, và hỗ trợ việc cấp quốc tịch cho Dreamers.
- Người được bảo vệ tạm thời (TPS): Là những người nhập cư bất hợp pháp hoặc hợp pháp đến từ các quốc gia đang gặp khủng hoảng như chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh hoặc các tình huống bất thường tạm thời khác. TPS cho phép họ ở lại Hoa Kỳ tạm thời và làm việc hợp pháp, nếu họ không thể trở về quốc gia của mình an toàn. Hiện có khoảng 400.000 người được cấp TPS tại Hoa Kỳ, đến từ 12 quốc gia12. Chính quyền Trump đã cố gắng chấm dứt TPS cho một số quốc gia, nhưng đã bị các toà án liên bang ngăn chặn. Chính quyền Biden đã gia hạn TPS cho một số quốc gia, như El Salvador, Haiti, Nicaragua, Sudan, Honduras và Nepal, và hỗ trợ việc cấp quốc tịch cho người được bảo vệ tạm thời.
3.3. Quốc tịch và hội nhập cho người nhập cư
Quốc tịch và hội nhập cho người nhập cư là một mục tiêu khác của chính quyền Biden, nhằm khuyến khích và hỗ trợ người nhập cư trở thành công dân Mỹ và tham gia tích cực vào xã hội Mỹ. Quốc tịch và hội nhập cho người nhập cư không chỉ mang lại lợi ích cho chính người nhập cư, mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa của Hoa Kỳ.
Một số biện pháp về quốc tịch và hội nhập cho người nhập cư bao gồm:
- Giảm thiểu các rào cản để xin quốc tịch: Đây là một biện pháp nhằm giúp người nhập cư có thể xin quốc tịch Mỹ dễ dàng hơn, bằng cách giảm thiểu các rào cản về lệ phí, thủ tục, thời gian chờ đợi và yêu cầu khác. Chính quyền Biden đã đề xuất một số cải cách trong lĩnh vực này, như miễn lệ phí xin quốc tịch cho người có thu nhập thấp, tăng cường hỗ trợ tài chính và pháp lý cho người xin quốc tịch, rút ngắn thời gian xét duyệt quốc tịch từ 8 tháng xuống còn 6 tháng, và đơn giản hóa các bài kiểm tra tiếng Anh và công dân.
- Tăng cường các chương trình hội nhập: Đây là một biện pháp nhằm giúp người nhập cư có thể thích nghi và đóng góp cho xã hội Mỹ, bằng cách tăng cường các chương trình hội nhập về ngôn ngữ, giáo dục, việc làm, sức khỏe, an ninh và quyền công dân. Chính quyền Biden đã thành lập Hội đồng Liên chính phủ về Hội nhập Người nhập cư và Cộng đồng Mới vào tháng Hai năm 2021, nhằm phối hợp các cơ quan liên bang, tiểu bang, địa phương và xã hội dân sự trong việc thiết kế và thực hiện các chương trình hội nhập. Chính quyền Biden cũng đã cam kết tăng ngân sách cho các chương trình hội nhập, như giảng dạy tiếng Anh, cung cấp thông tin về quyền và trách nhiệm công dân, và khuyến khích sự tham gia của người nhập cư vào các hoạt động xã hội.
4. Kết luận
Luật định cư Mỹ là một bộ quy tắc phức tạp và thay đổi liên tục, quy định về quyền và trách nhiệm của những người muốn nhập cư hoặc trú ngụ tại Hoa Kỳ. Để có thể nhập cư hoặc trú ngụ tại Hoa Kỳ một cách hợp pháp và an toàn, người nước ngoài cần nắm rõ các luật định cư Mỹ và tuân theo các quy trình và thủ tục được quy định. Ngoài ra, người nước ngoài cũng nên theo dõi các thay đổi và cập nhật về luật định cư Mỹ để có thể phù hợp với các điều kiện mới. Luật định cư Mỹ là một lĩnh vực rộng lớn và phức tạp, do đó người nước ngoài có thể cần sự tư vấn và hỗ trợ của các luật sư hoặc tổ chức chuyên về di trú để có thể giải quyết các vấn đề liên quan.
